Choroba zwyrodnieniowa stawów to inaczej osteoartroza.
Doktor Kwaśniewski opisuje dwa podstawowe modele tradycyjnego odżywiania się ludzi. Jednym z nich jest tzw. „żywienie pastwiskowe”, czyli takie, w którym zjada się głównie, a czasami wyłącznie, produkty pochodzenia roślinnego. W takiej sytuacji organizm człowieka otrzymuje zdecydowanie zbyt małą ilość i to kiepskiej jakości białka i bardzo dużo węglowodanów. Tłuszcze stanowią niewielki odsetek spożywanego pokarmu i są to zazwyczaj tłuszcze roślinne. Nic też dziwnego, że osoby hołdujące takiemu modelowi żywienia chorują przeważnie na takie schorzenia, które związane są z przewlekłym niedoborem wysokowartościowych białek. Są to często choroby o podłożu autoimmunologicznym: gościec przewlekły postępujący, choroba Bechterewa, toczeń rumieniowaty, guzkowe zapalenie tętnic, sklerodermia, zapalenie skórno-mięśniowe i inne.
Równie wielką plagą u tych pacjentów jest choroba zwyrodnieniowa stawów kończyn i kręgosłupa, związana bezpośrednio z przewlekłym niedoborem kolagenu, czyli białka będącego głównym składnikiem tzw. tkanki łącznej. Warto dodać, że kolagen stanowi u człowieka 1/3 wszystkich białek ustroju. Z tkanki łącznej zbudowane są nasze kości, ścięgna, błony, chrząstki, żyły i skóra, toteż zaburzenia jej odnowy i regeneracji doprowadzają do dysfunkcji całego naszego układu kostno-stawowego, zmian w budowie ścian naczyń krwionośnych, do powstawania rozstępów i szybkiego starzenia się skóry. Nasz organizm jest układem dynamicznej równowagi. Każdego dnia powstają miliony nowych komórek na miejsce obumarłych wcześniej. Również te, co istnieją, przez całe swoje „komórkowe” życie zmieniają się, przebudowują. Aby proces ten odbywał się efektywnie i dokładnie, musimy dostarczać do naszego organizmu odpowiednią ilość najwyższej jakości materiałów budulcowych, czyli w tym wypadku białek oraz najlepszej energii, która powstaje w wyniku spalania wysokonasyconych wodorem tłuszczów zwierzęcych. W sytuacji, w której zabezpieczymy te wszystkie elementy, my – jako budowla – jesteśmy idealni.
Ze względu na brak możliwości technicznych omówienia wszystkich w/w schorzeń na raz, pragnę się dzisiaj skupić na najczęściej występującej jednostce chorobowej, czyli chorobie zwyrodnieniowej stawów.
Choroba zwyrodnieniowa stawów jest to skojarzenie procesu niszczenia chrząstek stawowych i wtórnych zmian w nasadach kostnych, które prowadzi do uszkodzenia anatomicznego stawu, upośledzenia czynności ruchowej i objawów bólowych. Zmianom może towarzyszyć wtórnie proces zapalny w błonie maziowej. Czynniki wywołujące zmiany zwyrodnieniowe w stawach są liczne i mogą oddziaływać na różne elementy stawów. Ważna jest znajomość tychże czynników, gdyż według badań ponad 60% osób po 60 roku życia ma zmiany zwyrodnieniowe w stawach. Złogi różnych substancji w obrębie chrząstki, zarówno w chorobach matabolicznych (np. dna moczanowa, hemochromatoza), jak i po zatruciach różnego rodzaju substancjami toksycznymi sprzyjają powstawaniu choroby zwyrodnieniowej. Złogi te powodują uszkodzenie substancji pozakomórkowej chrząstki. Czynnikiem uszkadzającym chrząstkę stawową może być również uraz fizyczny – ostry lub często powtarzany, np. w związku z wykonywanym zawodem lub uprawianym sportem. Nadmierne obciążenie stawu może być wywołane również jego nieprawidłową budową. Istotą zmian toczących się w stawach w przebiegu choroby zwyrodnieniowej jest stopniowa utrata masy chrząstki stawowej, spowodowana postępującym spadkiem w niej proteoglikanów. Proces katabolizmu (rozpadu) proteoglikanów przeważa nad ich syntezą. Układ i wielkość włókien kolagenowych ulegają zmianie, wzrasta zawartość wody w tkance chrzęstnej. Chondrocyty (komórki chrząstki) dorosłego człowieka nie ulegają podziałom, jednakże w przebiegu choroby zwyrodnieniowej zaczynają aktywnie się dzielić. Nowo powstałe chondrocyty wytwarzają duże ilości kolagenu, proteoglikanów i kwasu hialuronowego – produkty te jednak są niepełnowartościowe, nie tworzą prawidłowej struktury i nie stabilizują dostatecznie substancji poza komórkowej chrząstki.
Uszkodzenie powierzchni chrząstki powoduje częściowe „odsłonięcie” włókien kolagenowych. Drobne ubytki początkowo maskowane są prze płyn stawowy. Z czasem dochodzi do coraz większych uszkodzeń, które obejmują obie powierzchnie stawowe. Powoduje to urazy podczas ruchu, pęknięcia chrząstki i przechodzenia jej fragmentów do płynu stawowego. Równocześnie dochodzi do tzw. sklerotyzacji warstwy podchrzęstnej kości oraz powstawania wyrośli kostnych (osteofitów) na krawędziach powierzchni stawowych, w miejscach najbardziej obciążonych podczas ruchów. Coraz głębsze uszkodzenie warstwy korowej nasady kości prowadzi do odsłonięcia kości gąbczastej, do której zaczyna wnikać płyn stawowy. Ciśnienie wywierane przez płyn stawowy podczas obciążenia stawu powoduje stopniowe niszczenie beleczek. Powstają jamki kostne zawierające płyn i fragmenty beleczek. Dochodzi do chemotaksji (przyciągania) granulocytów, fagocytozy („pożerania” komórek przez komórki żerne) i odczynu zapalnego. W otaczającej kości powstają tzw. torbiele zwyrodnieniowe. W momencie połączenia jamy stawu z kością gąbczastą w stawie dochodzi do dużych zmian morfologicznych. Z jamy szpikowej do jamy stawowej przerastają naczynia, rozrastają się fibroblasty, powstaje ziarnina, która z czasem przemienia się w tkankę bliznowatą. Wszystkie składniki pochodzące z tkanki kostnej mogą w obrębie stawu powodować wtórne zapalenie błony maziowej (bogato unaczyniona błona wyściełająca jamę stawową – z wyjątkiem powierzchni chrząstki). Z biegiem czasu proces zwyrodnieniowy postępuje nadal, powierzchnie stawowe coraz bardziej się zniekształcają a torebka zaczyna włóknieć, zwęża się szpara stawowa, ruchomość w stawie ulega upośledzeniu a każdej aktywności fizycznej towarzyszy ból.
Co zrobić, aby powyższy scenariusz nas nie dotyczył ? Jak się leczyć, aby wyjść z tego błędnego koła w sytuacji, gdy nasze stawy objął już proces zwyrodnieniowy ?
Dieta optymalna jest leczeniem przyczynowym w chorobie zwyrodnieniowej stawów zarówno spowodowanej procesami autoimmunologicznymi ( szczególnie) jak i urazowymi. Odpowiedni dowóz wysokowartościowych białek, odpowiednie proporcje B:T:W, zapobiegają odkładaniu się w stawach związków szkodliwych uszkadzających chrząstkę. Nawet w przypadku mechanicznego uszkodzenia stawów regeneracja, odbudowa powierzchni stawowych przebiega szybko i sprawnie, bez defektów prowadzących do wcześniej opisanych zmian. W przypadku zaawansowanej choroby zwyrodnieniowej zmiana odżywiania na model optymalny dość szybko zmniejsza ból i poprawia ogólną ruchomość pacjenta. Połączenie żywienia optymalnego z prądami selektywnymi, które sprawiają, ze spożyte wysokowartościowe białka szybko dostają się w okolice stawów ( m.in. do naczyń błony maziowej), tym samym powodując szybką naprawę uszkodzeń jest jedyną skuteczną metodą leczenia choroby zwyrodnieniowej stawów.
Grażyna Milerska